Een freelance beroep vergelijken met een Cao via rekentools?

Het vergelijken van freelance tarieven met cao-lonen is gebruikelijk. Rekentools doen dit vaak door een zzp-opslag op cao-lonen te plakken. Maar is de uitkomst om op die manier een zzp-tarief te berekenen altijd eerlijk? De meningen zijn redelijk verdeeld of je een freelance beroep kan en mag vergelijken met een Collectieve arbeidsovereenkomst (Cao).

De overeenkomsten en verschillen tussen freelance werk en een baan in loondienst maken een directe vergelijking lastig. Maar relevant is het zeker wel want vanaf 2025 gaat de overheid strenger controleren op schijnzelfstandigheid. Ik neem je graag mee in het wel of niet vergelijken van een freelance beroep met een bepaalde Cao.

Tekst en foto’s: Wilmar Dik, freelance beroepsfotograaf uit Den Haag. Dit artikel is een opinie van mij. Meer info over mij? Kijk onderaan deze pagina of bezoek mijn LinkedIn pagina.

Waarom is een vergelijking tussen een cao en een freelance tarief soms misleidend?

Hoewel het verleidelijk is om een freelance tarief te baseren op cao-lonen, zijn er fundamentele verschillen tussen deze twee arbeidsvormen die een directe vergelijking bemoeilijken. De wens naar een ‘marktconform’ tarief ligt vaak ten grondslag aan deze vergelijking. Zowel freelancers als opdrachtgevers zoeken naar een richtlijn voor een eerlijke beloning. Een cao lijkt dan een handig uitgangspunt, aangevuld met een opslag voor de extra verantwoordelijkheden van een freelancer. Er komen behoorlijk wat factoren bij kijken om een goede tariefchecker of rekentool te maken. Kleine foutjes in de onderliggende berekening kunnen leiden tot grote verschillen in het uiteindelijke geadviseerde tarief, met potentieel verstrekkende gevolgen voor het inkomen van de freelancer.

Van cao-loon met een opslag naar een zzp-tarief?

De belangrijkste verschillen tussen een vast dienstverband (met cao) en freelancen maken een directe vergelijking lastig:

• Flexibiliteit: Freelancers hebben geen vaste werktijden of arbeidsvoorwaarden.
• Individuele overeenkomsten: Elk freelanceproject heeft unieke voorwaarden.
• Risico: Freelancers dragen zelf alle bedrijfsrisico’s. Werknemers in loondienst hebben meer zekerheid en hebben recht op een uitkering bij werkloosheid.
• Tariefbepaling: Freelance tarieven worden bepaald door een veelvoud aan factoren, waaronder individuele ervaring, projectcomplexiteit, facturabele uren en bedrijfskosten. Cao-lonen zijn vaak gebaseerd op collectieve onderhandelingen en functiewaardering.

De basis van een vergelijking is een bepaald cao-loon. Daar worden dan opslagfactoren voor bepaald. Die kunnen bestaan uit bijvoorbeeld: Een eindejaarsuitkering en IKB,  pensioen opbouw, vakantiebijslag, verzekering arbeidsongeschiktheid, Inkomensafhankelijke bijdrage zorgverzekeringswet, niet-facturabele uren (vaak een vast percentage, bv 17%) en algemene niet-toerekenbare bedrijfskosten (vaak een vast percentage, bv 15%).

Op die manier komt men meestal tot opslagpercentages van rond de 150-170%.

Bedrijfskosten zijn vaak een vast percentage

Het gevaar van het vergelijken van loondienst met zzp’en zit hem in de aannames van vaste percentages voor facturabele uren en bedrijfskosten. Deze percentages verschillen per beroepsgroep enorm. Een beroepsfotograaf heeft hele andere bedrijfskosten dan iemand als een freelance marketeer. Ook het aantal factureerbare uren per jaar verschilt sterk per beroep en heeft een grote invloed op de berekening en het uiteindelijke inkomen van een zzp’er. Aan de basis van een tariefberekening van een freelancer ligt deze rekensom:

Gewenst jaarinkomen + alle bedrijfskosten : facturabele uren per jaar = uurtarief

Wanneer kun je een vergelijking wel of niet maken?

Het vergelijken van Cao’s met een beroep als freelancer kan soms best. Ik geloof graag dat een vergelijking freelance/Cao binnen de zorg, beveiliging of bij schoonmaakdiensten best mogelijk zijn. Dit zijn allemaal beroepen waarbij een freelancer weinig bedrijfskosten heeft en redelijk veel facturabele uren kan maken.

Maar er zijn ook beroepen waarbij de freelancemarkt er heel anders uit ziet. Door concurrentie in een bepaalde markt is het lang niet altijd mogelijk om bijvoorbeeld 30 of 36 uur per week te kunnen factureren. Ook komt het voor dat een beroep in loondienst helemaal niet (meer) bestaat. Dat kan om financiële/economische redenen zijn of omdat een dergelijk freelance beroep eigenlijk nooit in loondienst wordt gedaan.

Ook fotografen zijn zelden in loondienst, zelfs niet meer bij de grootste kranten van Nederland. Als beroepen in loondienst zo goed als niet (meer) bestaan dan is een vergelijking naar mijn idee krom en moet je die niet maken. Wil je die per se toch maken dan is het heel belangrijk dat je alle factoren perfect meeweegt. Dus ook factoren waarom freelancers niet (meer) in loondienst zijn.

De impact van niet-facturabele uren op het freelance inkomen

In loondienst word je voor elk gewerkte uur betaald. Als zzp’er is dat anders: veel tijd gaat zitten in acquisitie, administratie en andere werkzaamheden die je niet op een factuur kan zetten. Hierdoor zijn je factureerbare uren vaak lager dan je zou willen. Lang niet alle vergelijkingstools houden daar goed rekening mee.

Wist je dat bijvoorbeeld een grafisch ontwerper gemiddeld maar 19 uur per week kan factureren? Ondanks dat die misschien wel 38 uur per week zou willen factureren, nemen acquisitie, netwerken, offertes maken, social media, onderhoud websites, mailen en administratie veel tijd in beslag. Dit betekent dat je als freelancer minder uren kunt factureren dan je zou willen.

Andere voorbeelden van facturabele uren bij freelance beroepen zijn:

Journalist – 22 uur per week – 990 uur per jaar

Fotografen – 15-17 uur per week –  675-765 uur per jaar

Videomaker –  23 uur per week –  1035 uur per jaar

Communicatieadviseur – 25 uur per week  – 1125 uur per jaar

Deze gegevens haal ik uit 2 onderzoeken die relevant en redelijk up-to-date zijn: het KNAB ZZPUURTARIEVENBOEKJE 2024 en onderzoek Freelance Monitor van de NVJ. Ik ga uit van 45 werkweken per jaar. Maar dat mag van mij ook 44 of 46 weken per jaar zijn. Feit is wel dat ook freelancers net als mensen in loondienst wel eens ziek zijn of op vakantie willen. Soms is er ook gewoon even geen werk of moet je wachten op anderen op dat werk te kunnen uitvoeren omdat iedereen op vakantie is.

Voor hoeveel uur per jaar kan je een factuur sturen?

Iemand in loondienst kan uren werken die ze zelf willen. Als freelancer heb je te maken met de realiteit van een bepaald beroep. Hoe meer concurrentie er binnen een bepaald freelance beroep is, hoe minder uren er over het algemeen gemaakt kunnen worden. Bij vergelijkingen gaat men vaak uit van standaarden. Dat je voor bijvoorbeeld 15 of 20% van je tijd geen factuur kan versturen. De realiteit is vaak heel anders voor een freelancer. En juist naar die realistische facturabele uren wordt zelden gekeken.

Stel: In een vergelijkingstool gaat men uit van 20% van je fulltime tijd waar je geen factuur voor kan sturen. Als fulltime 38 uur is, dan zou je dus volgens die gegevens 38 uur x 80%= 30,4 uur wel kunnen factureren. Maar de realiteit van veel freelancers is dat je maar 15, 22 of 24 uur kan berekenen. Bij 22 uur facturabel heb je het over (22 / 38 uur) * 100% = 58% van de tijd. Een fotograaf kan gemiddeld minder dan 45% berekene en een videomaker ongeveer 60%.

Als een Cao – freelance rekentool standaard uitgaat van een te laag vast percentage waarvoor je geen factuur kan sturen ( bv. 15 of 20%) dan kan alleen al een dergelijk verschil in facturabele uren voor vele tientjes verschil zorgen in een advies van een uurtarief.

Je hebt dan kans dat je structureel voor een veel te laag tarief als freelancer gaat werken. Dat doen overigens veel freelancers al jaren. Wist je dat in 2018 38% van freelancers als (foto) journalist, schrijver, fotograaf en/of illustrator/ontwerper (%) nauwelijks konden rondkomen (zie https://www.nvj.nl/sites/nvj/files/WEBVERSIE%20NVJ-Beeldboek-web.pdf ). Die situatie is bij veel freelancers sinds 2018 behoorlijk verslechterd. Mensen in loondienst kregen tijdens corona hun salaris voor een groot deel aangevuld door de overheid. Ook is de inflatie de afgelopen jaren gigantisch. Mensen met een Cao krijgen vaak een goede compensatie want vakbonden doen hun werk. Freelancers hebben die luxe niet.

Waarom een Cao-vergelijking voor sommige beroepen niet werkt

Soms zie ik vergelijkingen met beroepen die al lang niet meer in loondienst bestaan. Het beroep fotograaf wordt eigenlijk alleen nog maar gedaan door freelancers. Zelfs bij de grote kranten werken geen fotografen meer, want jaren geleden is al bedacht dat het veel voordeliger is om freelancers in te huren. De HR afdeling van Deliveroo weet daar ook alles van.

Een ander voorbeeld is het beroep van beeldenkunstenaar of popmuzikant. Die hebben voor zover ik weet nog nooit in loondienst gewerkt met een Cao. Toch worden er tools ontwikkeld om die freelancers te gaan vergelijken met Cao’s.

Als het beroep van een freelancer om economische en/of financiële redenen niet (meer) bestaat in loondienst dan is een vergelijking met een Cao naar mijn idee bijzonder krom. Alhoewel, voor mijn verjaardag huur ik graag de beste popmuzikant van Nederland in. Benieuwd of ik daarvoor 53 of 87 euro per uur moet gaan betalen.

Maak alleen een vergelijking als die echt kan en houd rekening met alle freelance factoren

Het vergelijken van freelance en loondienst via een cao met opslag kan misleidend zijn. Rekentools gaan vaak uit van standaard percentages, zonder rekening te houden met de realiteit van freelance werk. Het aantal daadwerkelijk factureerbare uren en de specifieke bedrijfskosten van freelancers worden vaak niet juist ingeschat. Bovendien is het onzinnig om een freelance beroep te vergelijken met een baan die niet eens (meer) bestaat in loondienst.

Om via een cao-vergelijking een tarief voor freelancers te bepalen is het cruciaal om goed te kijken naar de echte facturabele uren binnen een markt en ook om bedrijfskosten realistisch mee te nemen. Alleen dan kunnen er tarieven uitrollen die eerlijk zijn.

Wie ben ik?

Dit artikel is een opinie van mij, beroepsfotograaf Wilmar Dik uit Den Haag. Inmiddels ben ik meer dan 16 jaar beroepsfotograaf en de laatste jaren ook cameraman. Ik kan leven van mijn inkomsten als beroepsfreelancer. Als freelancer werk ik altijd voor een gezond tarief dat ik elk jaar zelf bepaal. De laatste jaren schrijf ik ook regenmatig over fotografie en ondernemen. Ook zet ik mij in voor de belangen van fotografen en de belangen van freelancers in het algemeen. Bij de NVJ ben ik Vertegenwoordiger beleidsteam Werkvoorwaarden namens ledengroep NVF/Beeldmakers. Namens DuPho praat ik mee bij Platform Fotografie, een onderdeel van fairPACCT, een programma van Platform Arbeidsmarkt Culturele en Creatieve Toekomst (Platform ACCT).

Dit artikel mag (in overleg met mij) worden overgenomen want ik vind het belangrijk dat mensen in loondienst en freelancers goed geïnformeerd zijn. Wel graag de link naar deze pagina en mijn naam vermelden.

Heb je heel toevallig een keer een fotograaf in Den Haag nodig of wil je praten over belangen van freelancers stuur dan even een email of bel mij. Tot snel!

                                                                 
Reclamebeeld.nl                          info@reclamebeeld.nl                      06-51520360  

Van der Duynstraat 143

2515 NJ Den Haag