Leegloop hoort bij ondernemen en dus ook in de zzp-tariefberekening

Volgens Platform ACCT hoeven opdrachtgevers geen hogere tarieven te betalen, omdat opdrachtnemers een deel van de tijd geen opdrachten hebben. Daar heb ik even over zitten denken en kom tot de conclusie dat dat niet eerlijk is richting freelancers. Want elke freelancer heeft namelijk te maken met de realiteit van ondernemen.

Prefer English ? : https://www.reclamebeeld.nl/idle-time-is-part-of-entrepreneurship-and-must-be-included-in-freelancers-rate-calculations/

Toch wordt leegloop binnen ketentafels en initiatieven rond Fair Pay, zoals bij Platform ACCT, nauwelijks meegenomen in de berekening van zzp-tarieven. Maar hoe kun je spreken van Fair Pay als alleen factoren worden meegenomen die gunstig zijn voor opdrachtgevers?
Eerlijke tarieven horen ook de realiteit van zelfstandigen te weerspiegelen. Opdrachtgevers profiteren al jaren van lage tarieven in markten waar leegloop structureel voorkomt.

In dit artikel leg ik uit wat leegloop is, hoe het ontstaat en waarom het juist wél in de berekening van eerlijke tarieven voor zzp’ers thuishoort.

Wat is leegloop en hoe ontstaat het?

Leegloop is de periode waarin een zelfstandige geen declarabel werk heeft: de uren, dagen of weken tussen opdrachten in. In die tijd besteed je uren aan acquisitie, administratie, klantcontact, onderhoud van websites of dingen die de kans op een opdracht vergroten. Soms is er ook gewoon tijdelijk geen werk beschikbaar.

Ik heb het hier niet over mensen die een matige ondernemer zijn en onvoldoende waarde toevoegen aan een dienst. Ik heb het over goede ondernemers die hun vak verstaan en worden ingehuurd omdat ze goed zijn. Die ondernemers moeten gemiddeld per jaar genoeg verdienen zodat ze een buffer hebben als er een keer even geen werk is.

Leegloop kan ontstaan op verschillende manieren:

Structureel: door een disbalans tussen vraag en aanbod.

Operationeel: doordat opdrachten in de tijd ongelijk verdeeld zijn of werkprocessen vertragen.

In beide gevallen hoort leegloop in de tariefberekening, want het is tijd die een zelfstandige niet kan factureren maar wel móet bekostigen om zijn bedrijf draaiende te houden. Leegloop is normaal en een onvermijdelijk onderdeel van werken en ondernemerschap. De mate van leegloop verschilt per sector. Net als de invloed van leegloop op tarieven.

Vraag en aanbod hebben invloed op leegloop

In een gezonde markt houden vraag en aanbod elkaar in evenwicht: er is genoeg werk voor de beschikbare professionals, en tarieven blijven op een niveau waarop duurzaam werken mogelijk is. Veel leegloop ontstaat in markten waar vraag en aanbod uit balans zijn. Sommige beroepen zijn nu eenmaal populair, waardoor er overaanbod kan ontstaan. Dat de overheid daar niets aan doet is een keuze.

Leegloop heeft invloed op uren en tarieven van zelfstandigen. Een gevolg van veel leegloop is dat zelfstandigen vaker lagere tarieven accepteren om aan het werk te blijven. Dat is een structureel gevolg van een markt die niet in balans is. En van die te lage tarieven profiteren commerciële partijen, instellingen en de Rijksoverheid al jaren.

Leegloop heeft meerdere kanten

Flexibiliteit is een groot voordeel van werken met zzp’ers, maar diezelfde flexibiliteit heeft ook een prijs. De ruimte om snel in te springen of even te wachten op een nieuwe opdracht betekent óók dat er onbetaalde uren ontstaan. Aan de ene kant is leegloop een realiteit waar je als ondernemer niet omheen kunt. Aan de andere kant profiteren veel partijen van lage tarieven die daardoor ontstaan zijn. In sectoren met structureel overaanbod, zoals journalistiek en de creatieve industrie, staan tarieven al jaren onder druk.

Een gemiddelde freelancejournalist werkt bijvoorbeeld 37 uur per week, waarvan gemiddeld 24 uur declarabel. Tegen de oude gangbare tarieven van € 30 à 35 per uur in die sector blijft er netto amper 1.500 tot 1.700 euro per maand over. Dat is geen gezonde markt en geen duurzame manier van werken. Maar wel een gevolg van leegloop.

Ondernemen met realisme over de afzet

Een echte ondernemer bepaalt zijn eigen tarief. En daarbij zal een ondernemer uitgaan van de werkelijkheid met betrekking tot tijd, afzet en kosten. Een fabrikant berekent zijn productprijs ook op basis van verwachte afzet en productiekosten. De overheid gaat ook niet op de plek van die fabrikant zitten, en vervolgens een afzetberekening bedenken die veel hoger is dan de realiteit. Een gevolg is een tarief dat lager uitvalt dan gezien de markt zou moeten. Dit gebeurt aan Ketentafels van Platform ACCT wel.

Zonder goed marktonderzoek blijven Fair Pay tarieven onrealistisch

Bij Ketentafels kunnen belangen hard botsen. Als de werkgevers bij een Ketentafel goed vertegenwoordigd zijn door juristen kan je uiteindelijk zelfs komen met “Fair Pay” tarieven die beginnen bij €27 per uur. Meer daarover hier: https://cultureelpersbureau.nl/2025/04/eerlijke-betaling-zelfstandigen-in-cultuur-onmogelijk-zonder-degelijk-onderzoek-naar-declarabele-uren/

Marktonderzoek naar declarabele uren binnen sectoren is aan de meeste Ketentafels niet gedaan. En als er al een onderzoek heeft plaatsgevonden dan worden er nog steeds cijfers gebruikt uit algemene onderzoeksrapporten uit het verleden. Dat die geen recht doen aan de realiteit en met meer declarabele uren rekenen (waardoor tarieven onrealistisch laag uitvallen) is niet eerlijk richting zelfstandigen. Wil je echt een oplossing voor alle markten creëren, zodat werken altijd loont, dan moet je in sommige sectoren uitzoeken wat realistische declarabele uren zijn. Ik schreef daar dit artikel over: https://www.zipconomy.nl/2025/11/in-5-stappen-naar-een-eerlijke-en-duurzame-zzp-markt/

Twee berekeningen, twee werkelijkheden

Binnen de Ketentafel Fotografie bestaan twee benaderingen voor het bepalen van tarieven en declarabele uren: een theoretische berekening en een berekening op basis van marktonderzoek.

De theoretische variant is opgebouwd uit algemene beleidsadviezen en componenten uit andere sectoren voor niet-declarabele uren, verzekeringen en flexibiliteit. Die optelsom komt uit op een declarabiliteit van 53%. De praktijkberekening, gebaseerd op marktonderzoek onder fotografen in de creatieve sector, laat een ander beeld zien. Fotografen kunnen in de praktijk gemiddeld 38% van hun tijd declareren.

Het verschil tussen beide benaderingen is groot. De theoretische berekening gaat uit van een stabiele opdrachtstroom die in de praktijk niet bestaat. Door leegloop buiten beeld te laten en te rekenen met gemiddelden uit andere sectoren ontstaat een fraai rekenmodel dat weinig met de realiteit te maken heeft. Reken je op basis van een modaal inkomen, dan hoort bij 38% declarabel een tarief van circa €102 per uur, en bij 53% €73 per uur. Dat verschil bepaalt of een beroepsfotograaf kan rondkomen of niet.

Een eerlijke berekening begint niet bij theoretische gemiddelden of beleidsadviezen, maar bij de werkelijke marktsituatie waar een zelfstandige mee te maken heeft. Daarbij komt dat het beroep fotograaf in loondienst binnen culturele instellingen (en eigenlijk in heel Nederland) niet meer bestaat. Bedrijven, instellingen en overheden huren bewust zzp’ers in: flexibel en voordelig. Die constructie werkt alleen als zelfstandigen hun werkelijke kosten, inclusief leegloop, kunnen doorberekenen.

Wie leegloop uit de rekentools schrapt, zegt feitelijk dat beroepen die veel met leegloop en weinig declarabele uren te maken hebben als volwaardig beroep niet meer bestaat. Dat is geen Fair Pay maar een rekentruc. Als een beroep alleen nog freelance wordt uitgeoefend, moet je rekenen met de markt van nu en de marktsituatie van freelancers 100% meenemen.

Voor zelfstandigen bestaat uiteindelijk maar één werkelijkheid: de praktijk. Een realistisch tarief dekt ook de uren die niet gedeclareerd kunnen worden. Doet een zzp’er dat niet dan overschat die zijn inkomsten. En houdt de tarieven in een sector kunstmatig laag door te concurreren op prijs. En daar profiteren bedrijven, overheden en instellingen al jaren van.

Dat beleidsmakers bij Platform ACCT leegloop buiten beschouwing laten, is dan ook moeilijk te begrijpen. Als Fair Pay werkelijk eerlijk moet zijn, waarom mogen zelfstandigen dan niet rekenen met de realiteit waarin ze werken?

Leegloop is een structureel onderdeel van ondernemerschap en hoort daarom meegenomen te worden in elke realistische tariefberekening van freelancers. Door leegloop te negeren, ontstaat een onvolledig beeld van wat een eerlijk en duurzaam tarief werkelijk is. Werken moet lonen schreef de commissie Borstlap al in 2020. Maar of het dat ook echt doet hangt nog steeds van de sector af.

Wie is Wilmar Dik?

Dit artikel is een opinie van mij, beroepsfotograaf Wilmar Dik uit Den Haag. Inmiddels ben ik meer dan 16 jaar beroepsfotograaf en de laatste jaren ook cameraman. Ook schrijf ik over fotografie en ondernemen en zet ik mij in voor de belangen van fotografen en de belangen van freelancers in het algemeen. Bij de NVJ ben ik Vertegenwoordiger beleidsteam Werkvoorwaarden namens ledengroep NVF/Beeldmakers. Namens DuPho praat ik mee bij Platform Fotografie, een onderdeel van fairPACCT, een programma van Platform Arbeidsmarkt Culturele en Creatieve Toekomst (Platform ACCT).

Dit artikel mag (alleen in overleg met mij) worden overgenomen.

                                                                 
Reclamebeeld.nl                          info@reclamebeeld.nl                      06-51520360  

Van der Duynstraat 143