Mag je een foto zomaar gebruiken? Hoe zit dat met gebruiksrechten?

Als je geen toestemming hebt van de maker mag je het werk niet gebruiken.

Ik werk meestal in opdracht van opdrachtgevers. Mijn opdrachtgevers mogen mijn foto’s gebruiken in ruil voor het betalen van mijn tijd. Heel logisch eigenlijk: wie mijn tijd betaalt, mag het gemaakte werk gebruiken. Toch krijg ik wel eens de vraag of iemand “even een foto mag gebruiken” voor hun eigen social media, marketing of website. Die vraag komt zelden van de opdrachtgever, maar van iemand die mijn foto’s mooi vindt en ze graag wil delen. In ruil voor dat gratis gebruik krijg ik dan een naamsvermelding aangeboden. Klinkt sympathiek, maar van een naamsvermelding kan ik helaas geen boodschappen doen.

Tijd om eens goed uit te leggen hoe het juridisch én praktisch zit met gebruiksrechten van foto’s.

Wie mag foto’s gebruiken?

Heel simpel: foto’s zijn beschermd door auteursrecht. Dat betekent dat de maker van de foto bepaalt wie een foto mag gebruiken, waar en onder welke voorwaarden. Die afspraken worden bij fotografie in opdracht meestal vastgelegd in een offerte. Daarin staat wat wel en niet mag met de foto’s. Wil je als opdrachtgever foto’s gemaakt door een fotograaf uitdelen aan anderen? Zodat iedereen die maar wil foto’s kan gebruiken (denk aan sponsoren, de locatie, sprekers, cateraars) geef dat dan bij de offerte aanvraag aan.

Ik werk bijvoorbeeld met deze afspraken: gebruiksrechten opdracht fotografie. De gebruiksrechten die ik geef zijn heel duidelijk: alleen de opdrachtgever mag mijn foto’s gebruiken. Willen andere partijen de foto’s ook gebruiken? Leuk, dat kan! Dan overleggen we over een passende gebruiksvergoeding.

Gebruik door andere partijen

Andere partijen, zoals bijvoorbeeld andere belanghebbenden, sponsoren of partners, mogen de foto’s niet zomaar gebruiken. Dus ook niet met een naamsvermelding, en ook niet als ze zelf op de foto staan. Er is altijd toestemming nodig van de fotograaf. Als een andere partij dan de opdrachtgever mijn foto’s wil gebruiken dan is dat vaak mogelijk. Ik zal dan eerst aan de opdrachtgever vragen of ze akkoord gaan met dat extra gebruik. Als dat het geval is kan er een (financiële) vergoeding worden afgesproken voor het gebruik van foto’s.

Wat zijn gebruiksrechten precies?

Gebruiksrechten kunnen bepalen waar, door wie, hoe en hoe lang een foto gebruikt mag worden. Dit is maatwerk en wordt per opdracht tussen fotograaf en opdrachtgever afgesproken. Zo voorkom je als opdrachtgever juridische problemen én krijgt de fotograaf een eerlijke vergoeding voor het gebruik van werk.

Waarom een naamsvermelding geen vergoeding is voor een fotograaf

Soms wordt gedacht dat een naamsvermelding voldoende is als ‘betaling’ voor een foto. Dat is een misvatting. Naamsvermelding is geen gunst, eerder een verplichting en norm. Fotografie is een vak en voor een beroepsfotograaf de inkomstenbron. Van een naamsvermelding kan niemand een pensioen opbouwen, een verzekering afsluiten of een factuur betalen. Bij professioneel gebruik van beelden hoort een eerlijke vergoeding.

Vergelijk het met een tekstschrijver, vormgever, spreker of cateraar tijdens een congres. Niemand vraagt hen om gratis te werken in ruil voor hun naam op een flyer of boven een artikel. Nu hoor ik je denken: “Ja, maar je hebt toch al betaald gekregen voor die opdracht?”
Dat klopt vaak, maar die betaling was alleen voor het afgesproken gebruik door mijn opdrachtgever. Als andere partijen waarde halen uit foto’s door die te gebruiken op social media, marketingcampagnes of hun eigen website, mag daar ook een vergoeding tegenover staan.

Stel je eens voor dat een spreker, die betaald is, een presentatie geeft tijdens een event. En dat een andere partij (denk aan een externe sponsor of bezoeker van een event/beurs/congres) die presentatie online wil zetten, zonder de spreker daar extra voor te betalen. Of dat een cateraar gevraagd wordt om voor 100 gasten te zorgen, terwijl er voor 75 is betaald. Het zou niet normaal gevonden worden. En voor fotografie geldt hetzelfde. Voor extra gebruik moet een extra vergoeding worden afgesproken. En dat doe je met de maker van iets.

Denk aan de maker

Fotografie lijkt in het digitale tijdperk soms vrij beschikbaar, maar achter elke goede foto zit tijd, kennis, apparatuur, nabewerking én vakmanschap. Realiseer je dat de gemiddelde fotograaf niet rijk is en dat extra gebruiksvergoedingen geen luxe zijn, maar een deel van een manier om rond te komen.

Opdrachtgevers en fotografen zorg dat je voorafgaand aan een opdracht duidelijk afspreekt waarvoor de foto’s gebruikt mogen worden. Door netjes gebruiksrechten af te stemmen en fotografen eerlijk te betalen, houden we onze sector professioneel en toekomstbestendig.

Het is tegenwoordig al lastig genoeg om een gezond inkomen uit fotografie te halen. Maar door te waken over een juiste toepassing van gebruiksrechten, krijgt de beeldmaker wél de eerlijke kans om te profiteren van extra gebruik van haar of zijn werk.

Ben je een fotograaf? Bekijk dan eens de vele artikelen die ik geschreven heb voor fotografen: Informatie voor fotografen, blogs over fotografie of informatie over portretfotografie.

Als je een leuk idee hebt, een opdracht wil bespreken, of tarieven of een offerte wil aanvragen – stuur dan even een email of bel mij. Tot snel!

Reclamebeeld.nl info@reclamebeeld.nl 06-51520360