Gratis werken als creatief, wel of niet?

Je ziet het vast wel eens voorbij komen: “we zouden graag een filmpje, ontwerp, jurk, logo, taart of foto’s laten maken maar we hebben helaas geen budget. Kom jij gratis voor ons werken?”

Vooropgesteld: Ik werk zelf zelden gratis. Ik ben sinds 2008 beroepsfotograaf. Dat ben ik niet geworden omdat ik veel gratis gewerkt heb. Wel zie ik soms oproepen om gratis te werken. Als jij ook een dergelijke oproep ziet, mag je daarbij best een linkje plaatsen naar dit artikel. Ik ben Wilmar Dik, beroepsfotograaf en werk vanuit Den Haag.

Ik vertel je graag waarom ik als creatief zelden gratis werk. En waarom het meestal een matig idee is om gratis te werken. Je dienst is je tarief waard, toch?

De waarde van je werk wordt onderschat

Alles heeft een waarde die meestal in euro’s uitgedrukt kan worden. Je vindt zelf dat je iets waard bent. Daarom werk je als creatief zzp’er voor een bepaald uurtarief. Een oproep om gratis te werken geeft aan dat de waarde die opdrachtgevers toekennen aan je dienst niet overeenkomt met de waarde die je als maker zelf aan je dienst hangt. Ze vinden het prima om mensen te vragen gratis te werken. Dat kan om diverse redenen, zoals bijvoorbeeld:

“Jij hebt toch al zo’n leuk beroep als creatief.”

“Wij zijn met heel belangrijke dingen bezig en hebben een super idee.”

“Wij zijn een goed doel, jij gunt ons goede doel toch ook het beste?”

Als je jouw werk ‘gratis’ aanbiedt, leer je opdrachtgevers (en de markt) dat jouw werk weinig tot niets waard is. Dat label “goedkoop/hobbyist” kan je blijven achtervolgen. Als men in de toekomst een echt goede creatief nodig heeft is de kans klein dat ze bij jou aankloppen, want je hebt gratis gewerkt.

Waarom toch wel af en toe vrijwillig werken?

Het zou zeker kunnen dat er al veel mensen vrijwillig werken bij een partij. En dat is helemaal goed. Je kan niet de financiële situatie van iemand anders beoordelen. Misschien heeft die persoon wel een hele goede betaalde baan voor 32 uur in de week. Of die persoon heeft een uitkering. Dat kunnen redenen zijn om vrijwilligerswerk te doen. Maar dat is geen reden voor jou om je tijd als creatief gratis aan een andere partij te geven.

Ik denk dat er in de creatieve sector vaker wordt gevraagd om te werken zonder vergoeding. Het aanbod van creatieven in bepaalde sectoren is hoog. En we hebben een hele leuke baan, waardoor mensen zich minder schuldig voelen om vrijwilligers te vragen. Je zou kunnen overwegen om alleen vrijwillig te werken als niemand je het vraagt. Of alleen voor een hele goede vriend.

Vrijwerk is ook een vorm van vrijwilligerswerk. Meer vrijwerk hier: vrijwerk fotograaf. Deze fotoserie heb ik zonder opdracht gemaakt. Ik vond het belangrijk dat er goede foto’s van Sint en Piet beschikbaar waren die voldoen aan de huidige opvattingen. Wil je deze foto’s gebruiken? (Alleen) als je een werkende link naar deze website plaatst bij de online publicatie dan mag dat. Kan dat niet? Dan kan je de foto ook niet gratis gebruiken.

Ja maar budget…

We hebben helaas maar een beperkt budget. Je zou ook kunnen lezen: we vinden dat wat jij doet niet heel belangrijk en gokken erop dat we wel iemand kunnen vinden die past binnen ons veel te laag gestelde budget. En ja, ze vinden vast wel iemand. Maar ga het niet zelf doen. En mocht je direct gevraagd worden dan kun je ook gewoon zeggen:

“Ik heb zelf helaas geen budget om dit werk gratis te doen”.

Want linksom of rechtsom: je werk en tijd kost geld. Als een partij daar geen budget voor over heeft dan verleggen ze die kosten naar een ander. Laat het neefje van de buurman het maar doen. Dan komen ze over een jaar bij jou als het wel belangrijk genoeg is en er een passend budget voor is.

Realiseer je dat budgetten worden bepaald door mensen die een bepaalde waarde aan een dienst hangen. Budgetten kunnen altijd worden aangepast als blijkt dat het bedrag niet voldoende is. Als iets echt belangrijk is voor een partij dan zal die partij altijd eerst offertes opvragen. En op basis daarvan een realistisch budget bepalen. Zomaar een veel te laag (of gratis) budget bepalen geeft aan dat die partij de waarde niet hoog inschat. Als een partij een te laag budget heeft bepaald is dat niet jouw probleem. Soms proberen ze er jouw probleem van te maken door in te spelen op je gevoel.

Marktwerking & concurrentie

In veel creatieve sectoren is het aanbod aan diensten groot. Alleen de top-makers in een bepaalde sector kunnen normaal verdienen. In die markten kan goedkoop of gratis werken de norm worden. Zodra je de eerstvolgende opdracht voor een normaal tarief wilt doen, krijg je te maken met vergelijkingen met ‘gratis’ makers die lagere eisen stellen. Dit ondermijnt je positie om betaald werk te krijgen. “Je vorige klus deed je vrijwillig want dat was voor een start-up. Maar wij zijn een NGO en wij hebben ook beperkt budget”.

Kosten & duurzaamheid van je onderneming

Alle tijd die je aan een opdracht besteedt zou betaald moeten worden. Als je onder je kostprijs werkt, leidt dit op termijn tot financiële uitputting van jezelf. Je spaargeld gaat op. Verplichtingen als zzp’er worden steeds groter: belastingen, (toekomstige) verplichte AOV en pensioenvoorzieningen, materiaalafschrijvingen, verzekeringen enz. Gratis werken negeert deze kosten, maar die zijn er wel degelijk. Werk je voor een bepaalde klus gratis, dan kost je dat dus zelf wel geld.

Eigen merk, reputatie en grenzen

Wanneer je hebt gewerkt tegen te lage vergoeding, wordt het moeilijker om later hogere tarieven te rechtvaardigen. Je kan best proberen om 90 euro per uur te vragen als je eerst voor 0 euro werkte. Maar dat lukt vaak niet. Je reputatie is deels gekoppeld aan prijs en kwaliteit; opdrachtgevers denken ‘die wilde wel voor weinig en leverde daarvoor een bepaalde kwaliteit’. Als je iets gratis doet ben je in het hoofd van de opdrachtgever die goedkope creatieve maker. Zelfs als je superkwaliteit levert, past dat bij de vergoeding die de opdrachtgever bedacht had. Je waarde is voorafgaand aan het werk al op “gratis” beoordeeld. Werken voor “gratis exposure” kan je zichtbaarheid geven, maar het is zelden de exposure die leidt tot goed betaald werk. Je inspanning wordt bij gratis werk meestal niet structureel erkend.

Gratis werk betekent soms ook geen duidelijke voorwaarden. Dat kan later tot misverstanden leiden over wie je werk mag gebruiken, hoe vaak, waar en voor hoe lang. Zonder betaald werk is het lastiger om rechten te bedingen.

Gratis werken? Wat kun je wél doen?

Als je toch ervaring wilt opdoen, een portfolio wilt opbouwen of netwerken, zijn er manieren om dat slimmer te doen. Je kan bijvoorbeeld vrij werk maken voor je eigen portfolio. Dan werk je ook gratis, maar wel helemaal voor jezelf. Wil je anderen een beetje korting geven? Stel dan duidelijke voorwaarden. Bespreek alle onderdelen, aantallen, gebruikstermijnen, credits en gebruik van je werk. Zorg dat jouw bijdrage helder is.

Als je doel is om te groeien en leren, vertel dan dat je een korting geeft omdat je nog weinig ervaring hebt. En zorg dat je dit alleen tijdelijk inzet, zodat je uiteindelijk overgaat op gezonde uurtarieven.

Bereken je tarief goed: gebruik tools, rekenmodellen om te bepalen wat je minimaal moet vragen om uit de kosten te komen. Denk niet alleen aan tijd op locatie, maar ook voorbereiding, reistijd, materiaal, nabewerking, je overheadkosten. Wees altijd transparant over kosten en tarieven: geef in offertes of prijslijsten inzicht in wat jouw uren, materiaal, nabewerking, etc. kosten. Ook als je dit gratis doet. Dit kan opdrachtgevers helpen om te begrijpen wat je tarief en waarde is. Ook krijgen ze een idee van een bepaalde sector, tarieven en kosten.

Conclusie: gratis werken of niet?

Gratis werken kan soms aantrekkelijk lijken want exposure, ervaring, netwerk enz. Maar de risico’s wegen meestal zwaarder dan de mogelijke voordelen. Maak duidelijk dat jouw werk waarde heeft in euro’s. Als creatief ben je niet alleen maker, maar ook ondernemer. En als ondernemer moet je zorgen dat jouw tarieven, inzet en grenzen overeenkomen met wat jouw werk werkelijk waard is. En dat is meer waard dan gratis werken.

Ben je in de toekomst een keer opzoek naar een goede fotograaf? Kijk rond op deze website, ik hoor graag een keer van je!

Reclamebeeld.nl info@reclamebeeld.nl 06-51520360